Denizde altın var

Yönetmen Glauber Rocha bir defasında "Herkes Rocha'yı öldürmek istiyor. Kara Tanrı, Beyaz Şeytan'ı 23 yaşımda çektiğim için beni hiç affetmediler" demiştir. Hayatını tehlikeye atan yalnızca erken gelişmişliği ya da tevazu eksikliği değildi; toplumsal gerçekçiliğin ateşli öncülerinden biri olan Rocha sinemayı değişimin bir aracı olarak görüyordu. Bu yüzden filmi memleketi Brezilya'da gösterime girmeden kısa süre önce darbeyle gelen askeri hükümet onu daha sonra kendi kendini maruz bıraktığı bir sürgüne itmiştir.

Adanmış Sinema

Rocha, Hollywood'u hor görür ve bunu saklamaz: Bu yıpratıcı filmin, Gökten İnen Melek'le aynı yıl gösterime girdiğine inanmak zordur. İlk filmi Barravento'da da olduğu gibi aksiyon ve karakterden ziyade fikirlerle ilgilenir ve önceki filmindeki din incelmesine devam eder. 

Vaiz Sebastiao kuzey Brezilya'nın çorak taşrası Sertao'nun yoksullarını etrafında toplamaktadır. Basit bir ırgat olan Manuel vaizin, Aziz Sebastian'ın vücut bulmuş hali olduğuna inanmaktadır ama eşi Rosa kocasından daha şüphecidir ve Manuel'in peşinden gittiği bu adama duyduğu inancı sık sık sorgular.

Manuel sığırlarını patronuna satarak Rosa'yla hayatlarını iyileştirmeye çalışır ama hayvanların birkaç tanesi yolda ölünce patron ödeme yapmayı reddeder. Öfkeye kapılan Manuel patronunu palayla öldürür ve Rosa'yla birlikte "toprağın denize ve denizin toprağa dönüşeceği" gün ve kurtuluş vaatlerinde bulunan "kara tanrı", gücünü giderek arttıran karizmatik Sebastiao'yu izleyerek firar ederler. Rosa vaizin bayağı lakırdılarını sorgulamayı sürdürür ama Manuel yeni efendisini körü körüne takip etmekte ve onu memnun etmek için giderek daha akılsızca ve acımasızca görevler üstlenmektedir. Sebastiao ve bölgeyi sarmakta olan katliamlar nedeniyle paniğe kapılan Kilise hiyerarşisi onu ortadan kaldırması için ödül avcısı Antonio das Mortes'e başvurur.

Absürdizme dönüş

Sebastiao öldürülür. Firari çift yollarına devam ederken filmin "Beyaz şeytanı" zalim lider Corisco tarafından yönetilen bir kampa denk gelirler. Corisco Manuel'i Manuel "Satan" olarak yeniden vaftiz eder ve onu kendi düzensiz haydutlar ordusuna katar. Bu noktada filmin tarzı çarpıcı biçimde değişir ve yeni gerçekçi bir dram şeklinde başlayan film, Rocha üzerinde önemli etkiye sahip olan Bertois Brecht'in politika odaklı dramlarından oyun yazarı Samuel Beckett'in absürdist damarına yaklaşan, giderek daha deneysel ve gerçeküstü bir polemiğe dönüşür.

Toplanma çağrısı

Yazık ki aradan geçen zaman Rocha'nın filmine iyi davranmamıştır. Oyunculuk genellikle yapmacık ya da daha kötüsü basbayağı amatör görünürken, yönetmenin vizyonundaki su götürmez tutkunun taştığı gürültülü melodram anları, besteci Villa Lobos'un bazen fazla abartıya kaçan film müziğiyle iyice göze batar. Yine de Rocha, ani zumlar ve atlamalı kurguyla tamamlanan bu tuhaf besteler arasında, işçilerin kullanıldıklarını göstererek toprak ve özgürlük için eşsiz bir toplanma çağrısı meydana getirmiştir.

"Bir erkek kaderini değiştirmek için silahını kullandığı zaman bir erkektir" der Corisco. "Haçını değil hançerini ve tüfeğini.